1. Giới thiệu chung về Văn Miếu Mao Điền
Nằm tại xã Cẩm Điền, huyện Cẩm Giàng, tỉnh Hải Dương, Văn Miếu Mao Điền được xem là văn miếu lớn thứ hai của Việt Nam, chỉ sau Văn Miếu – Quốc Tử Giám (Hà Nội). Nơi đây không chỉ là công trình kiến trúc cổ mang đậm dấu ấn văn hóa dân tộc, mà còn là biểu tượng của truyền thống hiếu học, tôn sư trọng đạo của người dân xứ Đông – vùng đất nổi tiếng “địa linh nhân kiệt”.
Văn Miếu Mao Điền ngày nay là một trong những di tích quốc gia đặc biệt, được trùng tu, bảo tồn và trở thành điểm đến văn hóa – du lịch tâm linh quan trọng của Hải Dương. Không chỉ thu hút du khách đến chiêm bái, nơi đây còn là không gian giáo dục truyền thống hiếu học, khơi dậy tinh thần hiếu đạo và ý chí vươn lên trong học tập cho thế hệ trẻ.
2. Lịch sử hình thành của Văn Miếu Mao Điền
Theo sử sách, Văn Miếu Mao Điền được xây dựng từ thời Hậu Lê, khoảng thế kỷ XV, ban đầu chỉ là một ngôi miếu nhỏ ở làng Mao Điền, dùng để thờ Khổng Tử – bậc vạn thế sư biểu của Nho giáo.
Đến thời Lê Cảnh Hưng (1740 – 1786), Hải Dương là vùng đất có nhiều nhân tài đỗ đạt, nhiều người làm quan to trong triều. Do đó, tỉnh cho mở rộng miếu thờ thành Văn Miếu Mao Điền, đồng thời lập Văn Miếu Trấn Hải Dương, nơi tổ chức các kỳ thi hương, tôn vinh các bậc hiền tài.
Sang thời Nguyễn, dưới triều Gia Long và Minh Mạng, Văn Miếu được trùng tu nhiều lần, mở rộng quy mô, thêm khu thờ các danh nhân văn hóa, các vị Tiến sĩ đỗ đạt của tỉnh, trở thành trung tâm văn hóa – giáo dục lớn nhất vùng Đông Bắc.
Tên gọi “Mao Điền” bắt nguồn từ tên làng cổ nơi xây dựng miếu, và từ đó trở thành niềm tự hào của cả vùng xứ Đông.
3. Vị trí và cảnh quan xung quanh
Văn Miếu Mao Điền nằm trên trục quốc lộ 5A – tuyến đường huyết mạch nối liền Hà Nội – Hải Phòng, cách trung tâm thành phố Hải Dương khoảng 10 km về phía Tây Bắc. Vị trí này không chỉ thuận tiện cho khách hành hương mà còn rất đẹp về phong thủy:
-
Phía trước là hồ bán nguyệt, tượng trưng cho minh đường tụ thủy.
-
Phía sau là các dãy cây cổ thụ xanh mát, mang lại sinh khí và sự tĩnh tại.
-
Hai bên tả – hữu có cổng phụ, nhà bia, sân nghi môn được quy hoạch hài hòa, uy nghiêm.
Toàn bộ quần thể Văn Miếu rộng khoảng 3,6 ha, được bao bọc bởi hàng cau, giếng ngọc, hồ sen, tạo nên khung cảnh cổ kính và trang nghiêm.
4. Kiến trúc cổ kính và nghệ thuật chạm khắc tinh xảo
Văn Miếu Mao Điền là tác phẩm kiến trúc cổ mang đậm phong cách thời Lê – Nguyễn, được xây dựng theo kiểu “nội công ngoại quốc” – bố cục cân xứng, hài hòa giữa các khối công trình.
Khi bước vào, du khách sẽ lần lượt đi qua:
-
Nghi môn ngoại: Cổng tam quan đồ sộ với ba lối đi, mái ngói cong vút hình đầu đao, tượng trưng cho ba đạo trời – đất – người.
-
Hồ bán nguyệt: Nằm trước nghi môn, phản chiếu bóng mái chùa cổ kính, mang ý nghĩa phong thủy tụ phúc, tụ tài.
-
Sân Đại Thành: Nơi diễn ra các nghi lễ chính.
-
Đại Bái Đường: Công trình lớn nhất trong khu di tích, với 5 gian rộng, cột lim đen bóng, chạm khắc tứ linh (long – ly – quy – phượng) và các họa tiết hoa lá, mây lửa tinh xảo.
-
Hậu Cung: Là nơi thờ Khổng Tử và các học trò lỗi lạc của ông như Nhan Tử, Tăng Tử, Tử Tư, Mạnh Tử.
Hai bên tả vu, hữu vu là nhà thờ các danh nhân văn hóa Việt Nam như Chu Văn An, Nguyễn Trãi, Mạc Đĩnh Chi, Nguyễn Bỉnh Khiêm… Những tấm bia đá cổ ghi danh các vị Tiến sĩ Hải Dương đỗ đạt qua các triều đại được xếp trang trọng, thể hiện niềm tự hào về truyền thống học hành đỗ đạt.
5. Ý nghĩa văn hóa và tinh thần hiếu học xứ Đông
Hải Dương từ lâu đã được mệnh danh là vùng đất “địa linh nhân kiệt”, nơi sinh ra nhiều danh nhân kiệt xuất như:
-
Trạng nguyên Mạc Đĩnh Chi,
-
Anh hùng dân tộc Nguyễn Trãi,
-
Thầy giáo Chu Văn An,
-
Danh y Tuệ Tĩnh,
-
Nhà thơ Nguyễn Bỉnh Khiêm…
Chính vì vậy, Văn Miếu Mao Điền không chỉ là nơi thờ phụng Khổng Tử mà còn là đài tôn vinh tinh thần hiếu học của người Việt.
Trải qua bao biến thiên của lịch sử, nơi đây vẫn giữ được không khí linh thiêng, trang trọng. Mỗi dịp đầu xuân, du khách khắp nơi lại về Văn Miếu Hải Dương để dâng hương, xin chữ, cầu may mắn và học hành đỗ đạt.
Không chỉ học sinh, mà nhiều bậc phụ huynh, thầy cô giáo cũng đến đây như một hành động tri ân tiền nhân, gắn kết truyền thống “tôn sư trọng đạo” trong cộng đồng.
6. Lễ hội Văn Miếu Mao Điền
Lễ hội Văn Miếu Mao Điền được tổ chức hàng năm vào tháng Hai âm lịch, thu hút hàng nghìn du khách, học sinh, sinh viên và người dân địa phương.
Các hoạt động lễ hội bao gồm:
-
Lễ dâng hương tưởng niệm Khổng Tử và các danh nhân.
-
Lễ khai bút đầu xuân – một nghi lễ ý nghĩa, biểu tượng cho khởi đầu may mắn và tinh thần học tập.
-
Thi viết thư pháp, xin chữ đầu năm, được nhiều du khách yêu thích.
-
Biểu diễn nghệ thuật dân gian như hát chèo, múa rối nước, múa lân, cùng các trò chơi dân gian như đánh cờ người, kéo co, đấu vật…
Không khí lễ hội vừa trang nghiêm vừa sôi động, thể hiện rõ nét văn hóa xứ Đông: trọng đạo, trọng nghĩa và trọng học.
7. Những nhân vật được tôn vinh tại Văn Miếu Mao Điền
Văn Miếu hiện thờ và vinh danh 8 vị danh nhân tiêu biểu, gồm:
-
Khổng Tử – nhà tư tưởng, triết gia vĩ đại của Trung Hoa cổ đại, được xem là thầy của muôn đời.
-
Chu Văn An – thầy giáo mẫu mực, biểu tượng cho đạo đức Nho học Việt Nam.
-
Nguyễn Trãi – anh hùng dân tộc, danh nhân văn hóa thế giới.
-
Mạc Đĩnh Chi – trạng nguyên lưỡng quốc, biểu tượng của trí tuệ Việt.
-
Nguyễn Bỉnh Khiêm – nhà thơ, nhà tiên tri, nhà giáo lớn thời Mạc.
-
Tuệ Tĩnh – ông tổ của nền y học cổ truyền Việt Nam.
-
Nguyễn Thị Duệ – nữ tiến sĩ đầu tiên trong lịch sử Việt Nam.
-
Vũ Miên – nhà sử học, nhà giáo lớn thời Lê – Trịnh.
Các bức tượng thờ được đúc bằng đồng, dát vàng, đặt trong không gian trang nghiêm, thể hiện lòng tôn kính sâu sắc.
8. Giá trị giáo dục và du lịch
Không chỉ là điểm đến hành hương, Văn Miếu Mao Điền còn là địa chỉ giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ. Nhiều trường học tại Hải Dương tổ chức cho học sinh đến đây tham quan, học tập, nghe thuyết minh về lịch sử, ý nghĩa hiếu học của cha ông.
Ngoài ra, Văn Miếu còn là địa điểm du lịch văn hóa – tâm linh hấp dẫn, được nhiều tour tuyến đưa vào hành trình khám phá miền Bắc.
Du khách đến đây thường kết hợp tham quan các điểm lân cận như:
-
Đền Tranh,
-
Chùa Cậy,
-
Côn Sơn – Kiếp Bạc,
-
Đảo Cò Chi Lăng Nam.
Nhờ vậy, du lịch Hải Dương đang ngày càng phát triển, trở thành trung tâm văn hóa du lịch của vùng đồng bằng sông Hồng.
9. Bảo tồn và phát huy giá trị di tích
Được xếp hạng là Di tích quốc gia đặc biệt năm 2015, Văn Miếu Mao Điền hiện được chính quyền tỉnh Hải Dương đầu tư trùng tu, bảo tồn bài bản. Các công trình xuống cấp được phục hồi theo nguyên mẫu kiến trúc cổ, đồng thời xây dựng thêm khu trưng bày hiện vật, nhà truyền thống, giúp du khách hiểu rõ hơn về lịch sử và văn hóa Nho học.
Bên cạnh đó, tỉnh Hải Dương cũng chú trọng phát triển du lịch xanh, kết hợp giáo dục văn hóa và du lịch trải nghiệm. Các chương trình hướng dẫn viên, hội thảo, triển lãm về Nho học được tổ chức thường xuyên, thu hút đông đảo học sinh – sinh viên tham gia.
10. Hướng dẫn tham quan Văn Miếu Mao Điền
-
🗺️ Địa chỉ: Xã Cẩm Điền, huyện Cẩm Giàng, tỉnh Hải Dương.
-
🚗 Cách đi: Từ Hà Nội, theo quốc lộ 5A hướng Hải Phòng, rẽ phải tại ngã ba Cẩm Điền (cách Hà Nội khoảng 50 km).
-
🕒 Giờ mở cửa: 7h00 – 17h00 hằng ngày.
-
🎟️ Vé tham quan: Miễn phí.
-
📸 Gợi ý: Nên đi vào mùa xuân (tháng 1–3 âm lịch) khi thời tiết mát mẻ, hoa nở rực rỡ, lễ hội diễn ra sôi động.
11. Kết luận – Niềm tự hào của đất học Hải Dương
Văn Miếu Mao Điền không chỉ là công trình kiến trúc cổ kính, mà còn là biểu tượng sống động của tinh thần hiếu học, tôn sư trọng đạo của người Việt Nam. Nơi đây lưu giữ hồn cốt văn hóa xứ Đông, là minh chứng cho một thời kỳ vàng son của nền học vấn Việt cổ.
Đến với Văn Miếu Mao Điền, du khách không chỉ được chiêm ngưỡng vẻ đẹp cổ kính, linh thiêng mà còn được trở về cội nguồn tri thức dân tộc, tìm lại giá trị nhân văn sâu sắc trong hành trình dựng nước và giữ nước của cha ông.
Nếu bạn yêu thích du lịch văn hóa – tâm linh, hoặc đơn giản muốn tìm về một không gian thanh tịnh để hiểu thêm về tinh thần hiếu học Việt Nam, thì Văn Miếu Mao Điền – Hải Dương chính là điểm đến không thể bỏ lỡ.
